शेतीसाठी पाणी ही सर्वात महत्त्वाची बाब असल्याने शाश्वत कृषी विकास आणि अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी योग्य पद्धतीने वापर होणे महत्त्वाचे आहे. आधुनिक पीक पद्धतीचा अवलंब आणि कार्यक्षम पाणी वापरासाठी उपलब्ध जलस्रोतांचा कार्यक्षमतेने वापर करते. पाण्याची बचत केल्याने मातीचे आरोग्य, उत्पादकता वाढ होण्यात मटार तर होईलच,शिवाय पर्यावरण साठी होणार फायदा, उपलब्ध जलसाठे दीर्घ कालावधीसाठी शिल्लक राहणे उपयोगी ठरणार आहे.
ठिबक आणि तुषार सिंचन तंत्रज्ञानासारख्या योग्य तांत्रिक उपकरणांचा वापर करून शेतकऱ्यांना पाणी बचत आणि पाणी संवर्धन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास करत आहेत. कृषी क्षेत्रातील पाण्याच्या वापराची कार्यक्षमता वाढवण्याच्या उद्देशाने केंद्र सरकार सूक्ष्म सिंचनावर सामायिक योजना राबवत आहे. भारत सरकार जलसंवर्धन आणि व्यवस्थापन प्रत्येक शेतकऱ्या पर्यंत पोहचविण्यासाठी उच्च प्राधान्य देते. यासाठी प्रधानमंत्री कृषी सिंचन योजना (PMKSY) ‘हर खेत को पानी’ सिंचनाची व्याप्ती वाढवण्याच्या दृष्टीकोनातून तयार करण्यात आली आहे. पाणी वापर कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी ‘एकएक थेंब अधिक पीक’ यावर केंद्रीत पद्धतीने उपाययोजना पुरवीत आहे. जल स्रोत निर्मिती, वितरण, व्यवस्थापन आणि विस्तार करणे हे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
प्रति ड्रॉप मोअर क्रॉप योजना
कृषी आणि शेतकरी कल्याण विभागामार्फत प्रति ड्रॉप मोअर क्रॉप योजना राबवत आहे. प्रति ड्रॉप मोअर क्रॉप योजना प्रामुख्याने सूक्ष्म सिंचन (ठिबक आणि तुषार सिंचन प्रणाली) द्वारे शेत स्तरावर पाणी वापर कार्यक्षमतेवर लक्ष केंद्रित केले आहे. सूक्ष्म सिंचन पद्धतीने देशभरात ठिबक सिंचन द्वारे सुमारे ५.१७ लाख हेक्टर, स्प्रिंकलर पद्धतीने ५.४१ लाख हेक्टर क्षेत्र ओलिताखाली आणण्यात आले आहे.
पंतप्रधान कृषी मंत्री योजना PMKSY ची प्रमुख उद्दिष्टे
- सिंचनातील गुंतवणुकीचे अभिसरण करणे
- सिंचनाखालील लागवडीयोग्य क्षेत्र वागविणे (हर खेत को पाणी)
- शेतातील पाणी वापर कार्यक्षमता सुधारणे (जल सिंचन पद्धतीतील बदल)
- शाश्वत जलसंधारण पद्धती (जल संचय टिकविणे)
- स्रोत वाढवणे, बंधारे बांधून पाणी अडवून जिरविणे, माती आणि ओलावा संवर्धन
- अचूक सिंचन आणि पाणी बचत तंत्रज्ञान अवलंबिणे (प्रति ड्रॉप अधिक पीक)
- पाणी साठवण वरील विस्तार उपक्रम/ व्यवस्थापन, पीक नियोजन इ.
- सिंचन क्षेत्रात जास्त प्रमाणात खाजगी गुंतवणूक वाढविणे
कृषी एवं किसान कल्याण रजिस्ट्रेशन Farmer Registration , शेतकरी कल्याण योजने विषयी माहिती Farmer Welfare
Quote of the day – “The ultimate goal of farming is not the growing of crops, but the cultivation and perfection of human beings.”
